Xalq deyimləri - Atalar sözləri
A ğ z a n sığari luxmayi
al.
Ax xasta, xasta
Çorbay qoymiyer tasda.
Anasi nəsilisə danasi də
elə olur
Türk sögduxca qızar, durduxca
bezər.
D ü n y a y umudinən yemişlər.
Ağla dərdin y i t s i n.
Yaxşı niyyat, yarım
dəvlətdür.
Köşə daşi köşədən
düşməz.
Köti hava düzəlür,
köti insan düzəlməz.
Avlu çürür, borc çürümez
Avi meşədən küsmiş,
meşənin xəbəri yox!
Aşi yox, oroc tutar.
Aşaği tüfürürsən-
saxal,
Yoxari tüfürürsən
- b u y u x.
Axirətdə q o m ş i
haxi sorulur.
Bir taş ilə iki kuş
vurulmaz.
Bizə də bir gün t o ğ
a r.
Vaxtsız ötən x o r o
z i n başıni kəsərlər.
Qapiyə gələni q a t
a x l a m a z l a r.
K o y a çoban- tarlaya s a p a n.
D o v u z u n bitin ə l ə
n alma ki, b a ş a n çıxar.
İki k ö v ü l bir olsa,
samanlux da saraydur.
İ ş t i y a n ı n bir
yüzi qara, vermiyanın iki yüzi.
Yazda ç a l a n, qışda
oynar.
Yağ taşanda kəpçənin
bahasi olmaz.
Yoxsulun b a y l a na qardaşi, eşşək
atın na yoldaşi.
Keçən günlerin h a r
m a n ı n i sovurma.
K e s ə r kendi sapıni yonmaz.
Gəlin inək s a ğ a
m a z, h a v l i əgridür diyar.
Soylu soyuni y ü t ü r m ə
z; soyuni y ü t ü r ə n soysuzdur.
Söz var, aş b ü t ü
r ü r, söz var, baş y ü t ü r
ü r.
H a x i l l i bilduğini söyləməz,
dəli söyləduğini bilməz.
Çalınci hər k e ş
i çalınci z a n a r.
Çobansız t a v a r i b ö
r i yiyar.
----------------------
Asif Hacılı. Qəribəm
bu vətəndə. Axısqa türklərinin
etnik mədəniyyəti. Bakı, Gənclik,
1992.
Manilər
Yeşilli çit səndədür
Bir uçi də bəndədür
cənnətdən huri çıxsa,
Gənə meylim səndədür
Bu tağlar neçə tağlar
Baş-başa vurur ağlar
Yari səndə buldisəm
Yyz bin yaş yaşa tağlar
Al xiyar, yeşil xiyar,
Boyun boyuma uyar
Uzaxdasın, yaxın gel
El haxlidür, tez tuyar
Almay atdım əzildi,
Əsgər yola düzildi
Bir kardeşim var idi
Əsgərbaşi yazildi.
Ağ koy mələr gəlür,
Tağlari dələr gəlür
Bənim səvdəli yarım
Geəy bələr gəlür
Ağlarım ağlar kimi,
Dərdim var tağlar kimi,
Bən güzün xəzəl
oldum
Saralmiş bağlar kimi
Almay ata-ata,
Çarşidə sata-sata,
Belim-burqum kırıldi
Yalağuz yata-yata
Bu dərənin yavşani,
Yügrək olur tavşani
Gözəl ona diyarım
Çalınmasın kirşani
Qarşidə quzi gördüm,
Tuyi qırmızi gördüm
Yıxılacax sarayda
Səvduğum qızi gördüm
Puvr, zarxoş axarsın,
Mor mənəmşə
qoxarsın
Bəxtülli puvar sənə,
Yar yüzinə baxarsın
Su gəlür harx uzuni,
Qəzəl örtər yüzüni
Əgil, Kavkaz tağlari.
Görem yarın yüzüni
Əski sözlər
Tiğ yarası eylanur, dil yarası
eylanmaz.
Xarmana qiran posrux dirqənə
tayanur.
Sənə taş atana, ətmək
at.
Yağ taşanda kəpçənin
bahasi olmaz.
Kesər kendi sapıni yonmaz.
Oxlavsız tutmac olmaz.
Hər keşə kendi Vətəni
əzizdür.
Dəvətsiz qələn
mindərsiz oturar
Zorun var isə, zurnacibaşi
ol.
Bulmacalar
Sabağinən qaxdım ki,
tarlada başi bayaz-bayaz adamlar oturiyer.
Qapiya çıxdım əlül-məlül
Yaxına getdim kitli dəmür
Vur b a ş a n otur gəmür.
Bes öküzüm var
Tördi yatiyer,biri otliyer.
Kimde var?
Ey felek senin elinden bu sitare kimde var?
Meni kimi sine-dağlı, bahtı-kara
kimde var?
İki cihan-Serveri bir Mustafanın
aşkına
Bulam, dolanam başına, derde
çare kimde var?
Her kişinin bir derdi var, benimkinden
beş-beter
Bir canan su ısıdarken,birisi
tas-tas töker
Birisi ağlar, sızlar; birisi
yanar, t ü t e r
Tabib gelmez, melhem almaz;böyle yara
kimde var?
Hasta Hasan d e r, bu sözüm: konuşma
namerdinen
Çok çalış ki
dost olasın,bir eli comardınanq
Neçe aşık yandı
nara, illah Kerem, derdinen
Böyle ataş, böyle yanğun,
böyle çıra kimde var? (Ahılkelekli
Hasta Hasan)
Hey kardaşlar yanak, yanak ağlıyak
Ölkemiz sultanı elden gidiyer.
Al, yeşil töküp; kara-bağlıyak
Al-Osmanın şanı elden
gidiyer.
Ahıskaydı burda ellerin hası
Yakıldı ateşe şenligi,nası
Kurtuluncaya dek çekerek yası
Yesir olmuş,canı elden gidiyer.
Kalıf Moskova baş.ölke
verilir
Kesilir sinorlar, korqan kurulur
Yedi yerden VAKIR beli kırılır
Ehli-islam vatanı elden gidiyer
---------------
Qeyd: korqan: Çukura odun- kömürü
gömerek yapılan belirtmeye yarayan tümsek.
Kırmızı
Yığıluban seyrangaha
çıksalar
Ya yeşil diyerler, ya da kırmızı.
Yeşili benzettim nazlı sonama
Ne hoş olur qiyse, sade kırmızı
Oğru olan gitmez yolu, düzbedüz
Namerd olan sözü demez düzbedüz
Oturaydım canan ile dizbediz
İçeydim aşkına
bade kırmızı
Sefil Gülalının yoktur
mecalı.
Başında tam degil aklı,
kemalı
Bir gözel isterem esmer simalı
Ne beyaz, ne sarı, ne de kırmızı
(Gülalı Hoca)
Babam diyardi ki… (mənsur
şer)
Bürəm-bürəm qar
yağardi. Toprağa candur, insana qandur diyardi.
Oyniyerdux, gülərdux.Dağ aşşaği
xizəklərdə enardux. Xəbər-
ətər yox idi, na qəmdən, na
qüssədən. Çiplax, yalınayax
qaçardux. Gendimiz gendimizə yol açardux.
Üşümax na idi bilmazdux.
Çünki toprağıiız
kendimizin toprağidi.Pambux kimi bayaz qari bizim
üçün yorğan idi. Sicağ idi
Vətən topraği. Tükənməzdi
gəlib- gedan qonaği.
Eh…oğul! Üşütdilar,
üşümiyan qəlbimizi.Bağladilar
hər tərəfdən açılmiyan,
qırılmiyan, zencirlarqnan yolumuzi, izimizi.
Məcbur oldux geca- gündüz xısın-xısın
söyləməyə. can qaldımi
daha bizdə ağlamaya, sızlamaya. Yaşamaya
umut yeri qalmamişdi. Allah tala hər bir türkə
bir Əzrəyil yollamişdi…
Ölən öldi, qalan qaldi.Vətəndən
düşdux ayri, yürəgimiz daraldi.
Bu böyüklük məmləkətdə
varlux ikən yoxa döndux Hər addımda
bir mum kimi yanıb söndux.
----------------
Güləhməd Şahin.
"Vətən eşqi"qəzeti,
3 mart 1992- ci il.
Birəz gerçek, birəz
yərənnük
B a x ş a cür ola bilməz.
Netay o ana-babanın canına ki,bir məclisdə
oturanda onun əvlətləri haqqında
xoş sözləri ana- babanın özi
yox, məclisdəki baxşaları söyliyer.
Əgər əvlədin tərbiyəsi,
davranışi, hərəkətləri,
işguzərluği, hörməti, savadi,
dini və dünya görüşü bu
kimi müsbət hallapri, keyfiyyətləri
səni razi salmiyersə "qız bibisinə,
oğlan dayısına dönmiş"
deməynən iş düzəlmiyer.
Tərbiyəsizlux ağır dərddür,
böyük beladur. Kənərdən biri
gəlib o biri duranın qulağına
diyanda ki, kişinin peşinə, ən
nahayət insanın peşinə gedərlər.Daha
beləsinin yox, ola. Ağnaşılan
ki, bir alacadouzi əskükdür. Bunun burada
belə söyləməsinə baxma,
əvinə bir kərə "Vətən"
cəmiyəti üçün paraya getsən,
başan keçənləri görürsün.
Bu sort adamların köküni araşdurmax
lazımdur.Çünki bizim millətə
köçməkcilux yazılmışdur.
Toprax, vətən bilməzux.
--------------------------
İ. Səfil. "Vətən
eşqi" qəzeti, avqust 1992- ci il.
Toy
can qardaşım, sənə
salam söyliyes,
Toy-bayramdur günü, ayi şennigin
Gövül iştar, düşem
dövran eyliyem,
Qoy çox olsun belə toyi şennigin.
cigər-cügüm səvincindən
tel olur,
Hər adamın əl tutani,
el olur.
Nişan, urba, dügün puli
sel olur,
Bin bərəkətlidür
payi şennigin.
Zurnalar çalunur, davul dögülür,
Yan-yana gezan, tənə alur,sögülür.
Qızlar saraflanur, oğlan ögülür,
Hər cürə çalınur
meyi, şennigin.
Nənə, Dədə böyüklərdür
ən başda,
Adam, qarı, oğlan fərqi
var yaşda.
Gəlinlər fərəhli,
qızlar tələşdə
Çocuğinan artar sayı,
şennigin.
Bura toydur, etmə ayıp,ar,oyna,
Çıx meydana, sən də
eşin çar,oyna.
İştiyersin halaya gəl,-
bar, oyna
Toyda toğar güni, ayi şennigin.
Toyda təzə, gözəl
urba geyilür,
"Bir ypstuxda qocalsınlar"
deyilür.
Çorba, pilav, qavurmalar yeyilür,
Bu yeməkdür- eyi, zayi, şennigin
Hər keş burda eş- əhpəbli
oturur
İxtiyarlar söylər, misal
gətürür.
Yürək yansa çayci çayi
yetürür,
Şərbətmidür acap
çayi, şennigin.
Xoş sözinan məclis coşar
şennanur
"Güləş"- deyi
gənlux tərlər, tənnənür.
cəyil- cümri bir boy artar ennənür,
Qoy ucalsın,cinsi, soyi, şennigin.
O, dildur ki, tatlilarin tatlisi,
O, Vətəndür- var dövlətin
happısı
Yolda qalmaz yolçiların atlısi,
Şennik bulsun- yoxdur nayi şennigin.
cabir sözi çeşmə
kimi qaynadur,
Ağniyana öz qomşusi aynadur.
Dənizlər qurudur, tağlar
oynadur,
Bir olsa qüvvəti, hayi şennigin
(cabir Xalidov)
Qalmadi
Bu dünyaya qərib gəldux,
gedarux
Söyləməyə dastanımız
qalmadi.
Qürbət eldə çadırlarda
yatarux
Əkməyə heç bostanımız
qalmadi.
Qurulmişdur fani dünya yalandan
Söylə baxem dünyadan kəm
alandan
Qocalanlar bir -bir köçdi dünyadan
Na anamız,na babamız qalmadi.
Çərxi- fələk
etduğuni ediyer
Türbəmizi nerdə gəldi
qaziyer
Gələn-gedan sayımızi
sayiyer
Bilinmiyer, heç sayvmız qalmadi.
Bu dünyanın acluğini
gördux biz
Ətmək nadur, boş otuni
yedux biz
Tatlidan çox, acısini gördux
biz
Ağlamağa heç halımız
qalmadi (Güləhməd Şahin)
Bir şəkil çekem (Usta
İsmixan dadaya)
Bir yurtda yüz mindür kövlərin
sayı,
Burdan ayax açar bizim Kür çayı.
Yayulur nənnisi, hayi-harayi
Bir qaya bir çaya baş əgmişdür,
baş.
Bir əglət maşini, əglət,
a qardaş
Bir şəkil çekem.
Nahax duymamişux bu hüsni, nahax
Meşəsinə seyr et, yaylasına
çıx.
Sən həyat aşqına,
hekmata bir bax
Bir cami gögərtmiş k
ö s k ü n d ə bir taş,
Bir əglət maşini, əglət,
a qardaş
Bir şəkil çekem (Gabir
Xalidov)
Nəsihət
Sağlam qalem deyi sən yüskək
tağ ol
İşi səv, insan ol,
sən yüzi ağ ol.
Savuxdan, acluxdan,yuxusuzluxdan
Bu üç şeydən qorun,
çalış uzağ ol (cabir Xalidov)
Nalə-fəğan
Tutlar da bişdi, yiyamadım
bən
Təzə urbayi geyamadım
bən.
Yillər uzuni səvmişəm
səni
Yürək sözümi diyamadım
bən (cabir Xalidov).
Türk qızlari
Gizlin- gizlin baxan bizim pərilər,
Biz yoldan keçəndə
baxışiyersiz
Kortluğa mənəmşə
nəsil yaxuşur
Sizdə kövümüzə
yaxışiyersiz.
Məndilizdən gəlür
çiçək qoxusi
Gözlərdür hər zaman
gökçək uğrusi
Yərənnük deyilsə
sırrın doğrusi
Ğəfil bir- birizə çalxışiyersiz
cabirim, bən sizdə görmiyem
eyip
Şad edem sizləri var olun
deyip
Axşamlar yeşili, alqırmızi
geyip
P u v a r l a r başına axışiyersiz
(cabir Xalidov)
Yürəgində
Bundan sora kobliyan çay,
Çağlar bənim yürəgimdə
Derselin üstündəki ay
Ağlar bənim yürəgimdə.
K ö s k i gül qaşi qaradur,
Kendini bənə aradur,
D a ğ l u x h a v a s i yaradur
Dağlar bənim yürəgimdə
(cabir Xalidov).
П Р О
Г Р А М М А
Всесоюзного
общества
"ВАТАН"
месхетинских
турок
Я З Ы
К
7.1. Общество
"Ватан" всегда
стояло и
стоит на
позиции
равенства
прав всех
народов
на свое языковое
прошлое
принципах
наибольшего
благоприятствования
каждому
из языков
народов
ССРИ.
7.2. Восстанавливая
алфавит
на основе
латыни, развивает
на родном
языке литературу,
фольклор,
топонимы
и народное
творчество.
7.3. Общество
"Ватан" поддерживает
принципы
высокой
культуры
двуязычия
и многоязычия,
равенства
прав на языковое
будущее
независимо
от количества
говорящих
на том или
ином языке.
7.4. Общество
"Ватан" должен
добиться
равенства
прав на беспрепятственное
развитие
родного
языка, письменности
и её применение,
общественной
культурной
жизни, право
обучения
на родном
языке и воспитание
детей на
родном языке
в дошкольных
учреждениях.
7.5. Общество
"Ватан" добивается
право на
полноязычие,
т.е. на полноценное
владение
языком и
его использование
как средство
не только
бытовой
общения,
но и творческого
развития
культуры,
без чего
человек
обречен
на "полуязычие"
и "полукультуру".
7.6. Общество
"Ватан" считает
русский
язык как
средство
межнационального
общения
и имеет право
на свободу
общественных
обединений
по языковым
интересам.
