Boncuq. Bu bəzək
adının bon hissəsi boyun sözü
ilə bağlıdır. Boyundan asılan
bəzək əşyası. "Qədim
türk lüğəti"ndə bu söz
monçak, Azərbaycan dilində munçuq,
qazax dilində monşakğ, kumık dilində
minçakğ, tatar dilində və onun
dialektlərində muen, buyınsa [175, s.
152], V.Radlovun lüğətində [165,
t. IV, s. 2120] moinşak "krasnıe busı"
şəklindədir.
Küfə. Axısqa
türkləri həm sırğa, həm
də küfə sözündən istifadə
edirlər. Küfə - sırğanın
küpəyə oxşamasına görə
verilmişdir.
"Kübə"
formasında "Kitabi-Dədə Qorqud"da
rast gəlirik; Çaya çalmalu, çal
qaraquş ərdəmlü, qurqurma quşaqlu,
qulağı altun kübəli... [38, s. 148].
Küpə sözünün
paraleli kimi Azərbaycan dilinin dialektlərində
təpə sözü də işlədilir:
Qıza nişan göndərəndə
üzüx də, təpə də qoyillər
[5, s. 378]; Qulağımı təpə
incider [5, s. 378; 122, s. 24].
Türk dillərində daha
çox işlənən sırğa
sözüdür. Sırğa sözünü
bəzi tədqiqatçılar rus mənşəli
[165, t. I, s. 398], bəziləri [162, t. II,
s. 281/qot mənşəli, Fasmer isə
[174, t. III, s. 611] türk mənşəli
hesab edirlər. Sonuncu fikir düzgündür.
Sırğa - asırğa sözünün
kontaminasiya olunmuş formasıdır. "Qulaqdan
asılmış bəzək əşyası"
- mənasındadır.
|