a) Kənd təsərrüfatı
ilə bağlı leksika: Xotman (ot topası),
ceb (otun yerdə qalanı), mərək
(ot yeri), səbət (ot yığılan
əşya), kum (quzu yeri), nuş oti (otun
artığı), basdırma (tövlənin
qabağındakı yer), bağa (ot tökülən
yer), hağıl (davar saxlanan yer) və s.
Kütən, boyunduruq,
somı, qotay, kayış kimi sözlər
də bu əhalinin dilində istifadə
olunur.
b) Axısqa türklərinin
dilində bostançılıqla bağlı
spesifik leksika formalaşmışdır:
lazut (qarğıdalı), laxana (kələm),
patlican (pamidor), çarxala (çuğundur),
kartopi (kartof), şalğam (turp), zərdə
(yer kökü), gözüm (nanə), pırasa
(kəvər), pimpila (bibər), buğday,
qarpuz, darı, arpay, kətan, noxud, mərci,
yulaf, pərinc, çəltik, qavın,
qəblica, bolqarçki, qabax, mayeş, sarmusax
və s.
-------------------------------
Qeyd: Bu sözün mənşəyi
haqda bax: [220, T. 4, s. 227-235].
Bağçılıq
leksikası. Bu leksikaya bitki, ot (müalicə,
yemlik), göbələk, meyvə ağacları
və növləri adları daxildir. Bunları
aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq
olar:
Bitki adları: çincar
(giçitkən), qızılcuk (zoğal),
girəz (gilas) - kara girəz, ceviz (qoz), peçək
(ağ gül açan sarmaşıq), bağayarpağı,
bayaz tut, panta, furuc, çancur, tut, kuknər,
leknar, palıd, zərdəli (ərik),
cancur (gavalı), kəsdənə (şabalıd),
ulaf, bayaz taxıl (yazlıq buğda), kırmızı
taxıl (payızlıq taxıl), çavdar,
ərük, fişna, kurkantal, ələmələk,
temal.
Ot adları: çayır-çəmən,
əbəköməci, neqo gülü,
saleka otu, qalo otu, pampara, gəlinbarmağı,
telpəncəri, atol cemisi, yarpuz, kazayaği,
pəncər, dağ pəncəri, çirəçuta,
kükül, arçikela, cemi, çarbadela,
tita, alağunta, çiyeyançola, talexeş,
ciryançola, aptarak.
Yemlik otlarının
adları: kuzi-kulaqi, gözüm, kazayağı,
atol cemisi, tita, alağunta, talaxoş, cincar,
pəncər, çirətuta, cemi, çarbadela,
gülül, ciryançola, aptarak.
Yeməli göbələk
adları: kama sokosi, çuxa sokosi, sığın
sokosi, mantar, pirpilə sokosi, papaxli soko, tita
sokosi.
Gül adları: qül,
lələ, kar çiçəqi, mənəmşə
(bənövşə) və s.
Xalq istifadə etdiyi
hər bir meyvəyə özünəməxsus
ad seçmişdir. Alma adları: şəkərə,
şəkər nabada, qərənfil,
deqirman, söbəşah, şəfrən,
uruset, yağ, maxara, bumajnik, paşa, əcərə,
yaz, əhmədiyyə, siran, bayaz, koprezyü,
opport, yer alması və s., armud adları:
nənə, qüz, gügüm, qızıl,
bayaz, siçan, qızıl, bibi, ağırşah,
korda, dedirza, incir, bağriqara, beg, odisxoro və
s., panta adları: sari, şərbət,
soltanli, qara, mesrik, karğuç, kut, tamara,
barcuc və s.
|